مد پایدار چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

در این مقاله از چرم بلاگ درباره مد پایدار و همچنین تاریخچه و اهداف آن بحث می‌کنیم.

تعریف مدپایدار

مدپایدار (Sustainable Fashion) در اصطلاح به مجموعه محصولات، فرآیندها، فعالیت‌ها و عواملی گفته می‌شود که با هدف دستیابی به صنعت بدون‌کربن و براساس عدالت اجتماعی، حقوق حیوانات و استانداردهای محیط‌زیستی شکل گرفته و ساخته‌شده‌اند.

مدپایدار موضوعی فراتر از منسوجات و محصولات فشن است. مبحث مدپایدار به کل فرآیند تولید، مصرف و به زباله تبدیل شدن لباس‌ها می‌پردازد. اینکه توسط چه‌کسی، چرا، چگونه، چه زمانی و کجا به زباله تبدیل شده و همچنین عمرمفید محصولات قبل از تبدیل شدن به زباله را بررسی می‌کند.

در مقاله فست‌فشن توضیح دادیم که چگونه این صنعت (فست‌فشن) اثرات مخربی بر محیط‌زیست دارد. مدپایدار که زیرشاخه‌ای از جنبش پایدار می‌باشد به دنبال شناسایی و حذف منابع آلوده‌کننده محیط‌زیست در صنعت مد‌و‌فشن است. از اینرو زمانی که مبحث مد‌پایدار به صنعت مدوفشن وارد شود، بدیهی است که با صنعت فست‌فشن به مبارزه پرداخته و درصدد حذف یا اصلاح روش‌های آن برمی‌آید. در واقع می‌توان چنین بیان نمود که صنعت مد پایدار در مقابل فست‌فشن قرار دارد.

در صنعت مد پایدار، پوشاک و سایر محصولات با استفاده از روش‌های سازگار با محیط‌زیست تولید شده و طراحی آنها به‌گونه‌ای است که مدت طولانی دوام بیاورند. از اینرو در صنعت فست‌فشن محصولات با استفاده از متریال ارزان و غیرقابل بازیافت تهیه می‌شوند. تولید پوشاک و سایر محصولات با روش‌های فست‌فشن، تاثیر منفی بر محیط‌زیست دارند.

تاریخچه مد پایدار

در سال 1962 و با انتشار کتاب بهار خاموش (Silent Spring) اثر زیست‌شناس آمریکایی راشل کارسون، ارتباط میان جنبش مدپایدار و جنبشِ مدرن محیط‌زیستی آشکار گشت. در این کتاب به آلودگی‌های ناشی از کاربرد موادشیمیایی کشاورزی پرداخته می‌شود. مباحث این کتاب با تاثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی صنعت مدوفشن مرتبط است. در دهه‌های بعدی، عواقب تاثیر بشر بر محیط‌زیست و به‌ویژه تاثیر فعالیت‌های صنعتی به‌طور هدفمندتری مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفتند.

در اوایل دهه 1990 و همزمان با کنفرانس سازمان ملل متحد برای توسعه پایدار (اجلاس زمین در ریو)، موضوعات سبز به نشریات مدوفشن و منسوجات راه یافت. این نشریات از شرکت‌هایی چون پاتاگونیا (Patagonia) و اسپریت (ESPRIT) نام بردند. این شرکت‌ها به‌خاطر مصرف بی‌رویه و تولید مازاد، اثرات مخربی بر محیط‌زیست وارد می‌کردند. بدین ترتیب این دو شرکت متوجه شدند که رشد و مصرف روزافزون با مفاهیم پایداری سازگار نیست. در اواخر دهه 1980 بود که آنها نگرانی‌های زیست‌محیطی را به مدل‌های تجاری خود وارد کردند و پژوهش‌هایی را در زمینه الیاف و بهبود شیوه‌های خود در راستای سازگاری با محیط‌زیست انجام دادند.

میراث کارهای اولیه پاتاگونیا و اسپریت همچنان به شکل مناظره درباره قابلیت‌پایداری مدوفشن تابه‌امروز ادامه دارد. در سال 1990، اسپریت تبلیغی با موضوع درخواست برای مصرف مسئولانه در فصل‌نامه آمریکایی اوتنه ریدر  منتشر نمود. همچنین این دو شرکت با همکاری یکدیگر و با هدف پیوستن برندهای مدوفشن به جنبش پایدار، اولین کنفرانس پنبه ارگانیک را در سال 1991 برگزار کردند.

اسپریت در سال 1992 اکوکالکشن خود را با طراحی لیندا گروس و براساس راهنمای ممیزی محیط‌زیست موسسه اِلموود ایجاد کرد و سپس در خرده‌فروشی‌های خود عرضه نمود. در سال 2011 نیز پاتاگونیا یک کمپینی با عنوان "این کت را نخرید" اجرا نمود. هدف کمپین این بود تا توجه عموم مردم به تاثیر مصرف بر محیط‌زیست جلب شده و فقط آنچه را که واقعا نیاز دارند خریداری نمایند.

به موازات پیشرفت صنعت، تحقیقات و پژوهش‌ها پیرامون مدپایدار از اوایل دهه 1990 همواره در حال توسعه بوده‌است. مطالعات در زمینه مد پایدار بسیار گسترده است و در حال حاضر دارای تاریخچه، سیاست‌ها و خط‌مشی و همچنین روش‌ها و شیوه‌های خاص خود می‌باشد. مدپایدار اکنون دارای چندین جنبش فرعی است و زبان تحلیلی و انتقادی آن نیز تکامل یافته است. پروژه‌هایی در راستای بهبود بازده منابع، توجه و رسیدگی به برندها و طراحانی که با چهارچوب‌های جدید کار می‌کنند و همچنین کسانی که به دنبال ایجاد تصوری جدید از صنعت مد هستند، همگی در مجموعه فعالیت‌های مد پایدار قرار دارند.

در سال 2019 گروهی از محققان، اتحادیه پژوهش‌گران دغدغه‌مند در زمینه فشن (UCRF) را تشکیل دادند، هدف آنها حمایت از تحقیقات درباره نابودی تنوع‌زیستی و تغییرات آب‌وهوایی بود. در هفته مد میلان پاییز 2019، جایزه مراسم  Green Carpet Fashion Awardsبه UCRF اهدا گردید.

اهداف مد پایدار

طرفداران جنبش پایدار براین باورند که صنعت مدوفشن فرصتی را ایجاد کرده تا بتوان همزمان با رشد اقتصادی و سودآوری، ارزش‌های جدید و ثروت‌های عمیق‌تری برای جوامع و درنتیجه برای اقتصاد جهانی ایجاد کرد. هدف مد پایدار ایجاد اکوسیستمی آباد و جوامعی شکوفا است. جنبش مد پایدار معتقد است که مدیران شرکت‌های پوشاک باید بهبود و به‌سازی زیست‌محیطی، اجتماعی و اخلاقی را در روند کار خود قرار دهند. از جمله کارهایی که این اهداف را ممکن می‌سازد، می‌توان بدین موارد اشاره کرد: افزایش ارزش تولیدات و محصولات داخلی، افزایش چرخه عمر متریال‌های مورد استفاده در صنعت مدوفشن، بها دادن به پوشاک از مد نیفتادنی، کاهش میزان تولید زباله و کاهش آسیب به محیط‌زیست. یکی دیگر از اهداف جنبش مد پایدار، آموزش افراد برای خرید محصولات سازگار با محیط‌زیست از طریق ترویج "مصرف سبز" است، که این خود می‌تواند منجر به حمایت و طرفداران بیشتر شود.

با همه این توصیفات UCRF استدلال کرده که تمرکز صنعت مدوفشن همان ایده‌های مشابه با دهه 1980 و اوایل 1990 است. پیشبرد صنعت مدوفشن در راستای پایدارسازی، نیازمند نوآوری‌های سیستماتیک می‌باشد. این اتحادیه می‌گوید: "ماموریت مد پایدار تاکنون با شکست مطلق مواجه بوده‌است، همه تغییرات کوچک و روبه‌رشد در راستای مد پایدار در مقابله با رشد اقتصاد معادن، مصرف بی‌رویه، اسراف و ... بسیار ناچیز بوده و تاثیری ندارد."

برندهای مد پایدار

همانطور که همه می‌دانیم روزبه‌روز بر حامیان و طرفداران محیط‌زیست و به دنبال آن بر حامیان مد پایدار نیز افزوده می‌شود. تولیدکنندگان و صاحبان برندها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. از زمان مطرح شدن مباحث مد پایدار، برندهای زیادی تلاش کردند تا شیوه‌های خود را با اصول مد پایدار، سازگار نمایند. از جمله برندهای معروف مد پایدار می‌توان به Pact، Kotn، VETTA، Quince، Sézane ، Reformation و ... اشاره نمود که روزبه‌روز نیز بر تعداد آنها افزوده می‌شود.

مد پایدار در ایران

چندسالی است که مباحث مد پایدار و همچنین موضوعات زیست‌محیطی وارد صنایع داخلی شده و قوانینی نیز در این راستا وضع شده‌است. هم‌اکنون برندهای زیادی در ایران هستند که قوانین زیست‌محیطی و مد پایدار را رعایت می‌کنند. سطح آگاهی درباره مسائل زیست‌محیطی و مد پایدار در جامعه نیز به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.

نوین چرم نیز مفتخر است که با تولید محصولات باکیفیت و بادوام امکان استفاده طولانی مدت از آنها را فراهم آورده و بدین ترتیب محصولات دیرتر به زباله تبدیل می‌شوند؛ از طرفی دیگر هم با ارائه خدمات پس از فروش و تعمیرات محصولات چرمی، امکان استفاده مجدد و چندین باره از محصولات را فراهم می‌آورد. همچنین در مراحل تولید محصول در کارخانه‌های نوین چرم، مسائل زیست‌محیطی و مد پایدار به‌خوبی رعایت شده‌است.